Inhoudsopgave
Vorige week donderdag, 12 december, was het exact honderd jaar geleden (1924) dat de bekende Sjeng Kraft, de vader van Beppie, in Maastricht ter wereld kwam. Een mooie aanleiding om in het vergeten verleden van de familie Kraft te duiken. We reizen vandaag terug naar het jaar 1807. De stad Maastricht heeft dan al dertien jaar de Fransen ‘over de vloer’. Het zou nog zeven jaar duren voordat de stad bevrijd werd van de Franse overheersing.
De metselaar en de wasvrouw
Op 10 september van dat jaar 1807 ontving burgemeester Pierre Etienne Monachon een jong en verliefd stel in het stadhuis. Monachon was in de periode 1801-1808 burgemeester van Maastricht, en in die hoedanigheid was hij tevens ambtenaar van de burgerlijke stand. De eenentwintigjarige metselaar Jan Nicolaas Kraft en de twintigjarige wasvrouw Joanna Oorbandt hadden een afspraak met de burgemeester omdat zij met elkaar wilden trouwen. Volgens de wettelijke regels van die tijd waren de bruidegom en de bruid nog minderjarig, en om die reden werd de bruidegom vergezeld door zijn moeder, de vierenveertigjarige wasvrouw Maria Gertrudis van der Straeten. De bruid verscheen samen met haar vader, de achtenvijftigjarige houthakker Wijnand Oorbandt.
Waar was de vader van de bruidegom? Volgens de huwelijksakte was die vader, Willem Kraft geheten, reeds overleden ten tijde van het huwelijk. In de Franstalige huwelijksakte werd Jan Nicolaas een “fils illégitime” genoemd, een onwettig kind. Wat was hier aan de hand? Volgens het doopregister van de Sint Catharinakerk, destijds gelegen op de grens van de Boschstraat en de Markt, werd Jan Nicolaas op 17 maart 1786 gedoopt als zoon van Willem Kraft en Maria Gertrudis van der Straeten. De pastoor noemde de dopeling een “filius illegitimus”, hetgeen betekent dat de ouders van de dopeling niet met elkaar gehuwd waren.
Tijdens de bevalling had moeder Maria Gertrudis van der Straeten aan de vroedvrouw, Elisabeth van Heusden, verteld dat Willem Kraft de verwekker van haar kind was. Of vader Willem Kraft een rol heeft gespeeld bij de opvoeding van Jan Nicolaas is niet bekend. Volgens de gebruiken van die tijd kreeg het kind, ondanks de ‘onwettige’ status, de familienaam van de vader. Overigens heette de moeder van Joanna Oorbandt Maria van der Straeten. Waren de moeders van bruidegom en bruid wellicht zussen van elkaar? Dat zou dan betekenen dat Jan Nicolaas en Joanna volle neef en nicht van elkaar waren. Nader onderzoek zal meer aan het licht moeten brengen.
De Varkensmarkt
Uit het huwelijk Kraft-Oorbandt zouden diverse kinderen worden geboren. Een deel daarvan werd geboren in de periode dat Maastricht als hoofdstad van het Franse ‘département de la Meuse-Inférieure’ nog onderdeel uitmaakte van het Franse Keizerrijk van Napoleon I. Op 23 augustus 1816 werd zoon Lambertus Kraft geboren. Maastricht was toen inmiddels een stad in het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden geworden, waar koning Willem I de scepter over zwaaide. Ten tijde van de geboorte van Lambertus was het gezin Kraft-Oorbandt woonachtig op de Varkensmarkt. In 1919 werd de benaming hiervan gewijzigd naar het Sint Antoniusplein. Na de renovatie van het Boschstraatkwartier verdween dit plein.
Toen Lambertus pas vijf jaar oud was, sloeg het noodlot toe. Zijn vader Jan Nicolaas kwam op 27 maart 1822 te overlijden, pas zesendertig jaar oud. Het gezin was toen nog altijd woonachtig op de Varkensmarkt. Weduwe Joanna Oorbandt zou nooit hertrouwen. Zij blies op 11 september 1855 haar laatste adem uit, op dat moment woonachtig in de Zwanenstraat. Ruim zestien daarvoor, op 30 mei 1839, was haar zoon, de tweeëntwintigjarige dagloner Lambertus Kraft, getrouwd met de vierentwintigjarige breister Theresia Hubertina Spies. De bruid was op 27 januari 1815 geboren in de Sint Antoniusstraat, de huidige Sint Teunisstraat. Haar ouders, de zakkendrager Jacob Spies en de spinster Catharina Starren, waren niet gehuwd. In de periode 1840-1858 werden uit het huwelijk Kraft-Spies negen kinderen geboren.
Van onze redactie
Eén van die kinderen zou de grootvader van Sjeng Kraft worden, namelijk Lambert Kraft, die op 1 januari 1855 het levenslicht zag in de Maastrichter Pastoorstraat. Later zou het echtpaar Kraft-Spies verhuizen naar de Raamstraat. Daar woonde het gezin ook toen zoon Lambert Kraft, de grootvader van Sjeng, op 12 juli 1882 als dagloner trouwde met de meer dan zes jaar oudere dagloonster Maria Koch, dochter van Joannes Koch en de visvrouw Maria Elisabeth Dritty. De vader van Maria Koch was overleden toen zij nog geen half jaar oud was. Joannes Koch was in Antwerpen geboren, terwijl zijn vader Pieter Koch in Zwitserland ter wereld was gekomen. De moeder van Joannes Koch droeg de prachtige naam Hendrika Regethli. Zij was in ’s-Hertogenbosch geboren.
De belediging en mishandeling van een agent
Maria Koch, de kersverse echtgenote van Lambert Kraft, was weduwe van Lambertus Pennings, waardoor Lambert Kraft in één keer vier stiefdochters in de leeftijd van drie tot veertien jaar kreeg. Reeds vier maanden na het huwelijk beviel Maria Koch al van het eerste kind uit dit tweede huwelijk. Op 21 mei 1888 werd zoon Christianus Kraft geboren, de vader van Sjeng Kraft. Het gezin was toen woonachtig op het adres Hoogfrankrijk 18. In de Limburger Koerier van 17 september 1897 is te lezen dat Lambert Kraft en Maria Koch op 22 februari 1897 in aanraking waren gekomen met politie. Daarbij hadden zij politieagent Jacob Genders beledigd en “wederspannigheid” getoond. Ook had Lambert de betreffende agent mishandeld.
Door de Rechtbank te Maastricht werd Lambert veroordeeld tot zes weken gevangenisstraf, terwijl Maria werd veroordeeld tot het betalen van een boete van tien gulden en een gevangenisstraf van één week. Het Gerechtshof te ’s-Hertogenbosch deed op 16 september 1897 beide vonnissen echter vernietigen omdat agent Genders niet beëdigd was. Anderhalve maand na de vernietiging van de vonnissen verhuisde het gezin Kraft-Koch op 2 november naar het adres Boschstraat 113. Op dit adres is tegenwoordig het Vietnamese restaurant Saigon Cuisine gevestigd. Blijkbaar startte het echtpaar in de Boschstraat een winkel, want toen Lambert Kraft op 10 februari 1905 op vijftigjarige leeftijd kwam te overlijden, was hij winkelier van beroep, en woonachtig op dat adres Boschstraat 113.
Zijn weduwe Maria Koch zou nog een derde keer in het huwelijk treden, namelijk met de sigarenmaker Joseph Meijers, weduwnaar van Maria Elisabeth Honé. Op 17 augustus 1909 werd Maria Koch voor de derde keer weduwe. Zij was toen eenenzestig jaar oud. Volgens de overlijdensakte van Joseph Meijers was hij woonachtig op het adres Markt 75, waar we nu Friture-Restaurant Reitz vinden. Volgens het Maastrichtse bevolkingsregister woonde op dat adres ook Maria Catharina Pennings, dochter van Maria Koch uit haar eerste huwelijk met Lambertus Pennings, samen met haar echtgenoot Joseph Reitz, en hun kinderen. Dit gezin Reitz-Pennings is de grondlegger van Friture-Restaurant Reitz.
Maria Koch sluit voor eeuwig haar ogen
Maria Koch blies op 2 april 1925 haar laatste adem uit, zesenzeventig jaar oud. Ze woonde toen op het adres Breulingstraat 14. Haar kleinzoon Sjeng Kraft moest op dat moment nog vier maanden oud worden. De ouders van Sjeng, Christianus Kraft en Maria Isabella Haupst, trouwden in Maastricht op 3 maart 1910. Ze waren toen allebei eenentwintig jaar oud. De bruidegom was venter van beroep, evenals zijn moeder Maria Koch. De bruid werd in de huwelijksakte aangeduid met het beroep van werkvrouw.
Maria Isabella Haupst, dochter van de in Duitsland geboren Johann Joseph Haupst en de Maastrichtse Elisabeth Maria Lenaerts, was op 13 januari 1889 geboren in het Quartier Amélie, het uit 1881 daterende arbeiderswijkje dat gebouwd was op initiatief van Petrus II Regout, de oudste zoon van Petrus I. In de volksmond werd het het ‘Krejjedörp’ genoemd. Tijdens een geallieerd bombardement in 1944 werd het wijkje grotendeels verwoest. Het eigenlijke doel van het bombardement, de Spoorbrug, werd gemist. Na hun huwelijk gingen de ouders van Sjeng Kraft wonen op het adres Hoogfrankrijk 11, maar in oktober 1910 verhuisden ze al naar de Sporenstraat 22.
Daar werd ook hun eerste kind, Marie, geboren op 9 februari 1911. In juli 1912 volgde de verhuizing naar de Gubbelstraat 9. Op dat adres zou hun tweede kindje, Elisabeth, komen te overlijden op 6 december 1912, nog geen zeven maanden oud. Nadien zouden nog verhuizingen volgen naar onder meer de Fransensingel 42 (maart 1913) en de Maastrichter Grachtstraat 33 (september 1915). Het gezin Kraft-Haupst zou nog veel verdriet kennen. Op 16 september 1930 overleed zoontje Louis, slechts één jaar oud, terwijl zoon Laurentius op twintigjarige leeftijd overleed op 16 maart 1934. Christianus Kraft overleed op 4 november 1955. Zijn weduwe, Maria Isabella Haupst, zou hem bijna vijftien jaar overleven. Zij overleed op 3 oktober 1970.
