Wie ligt wakker van 30 miljoen euro?

Inhoudsopgave

Het is niet de minste organisatie die pittige bewoordingen gebruikt om Maastricht wakker te schudden. Het RIEC-Limburg. Dat is het Regionale Informatie- en Expertise Centrum, dat onder meer adviseert over het tegengaan van ondermijning, van de vermenging van de onderwereld met de bovenwereld. Dat kijkt hoe alle beschikbare data, hoe alle mogelijkheden van het 'gewapend' bestuursrecht, de wet Bibob, het strafrecht en het fiscale recht het best gecombineerd kunnen worden.

OPINIE

Een opinie over een andere tweedeling in de stad: bewoners en bedrijven die keurig alles betalen, en zij die dat niet doen -waaronder ook fraudeurs-. Opgeteld gaat het om 30 miljoen euro openstaande vorderingen. De concerncontroller van Maastricht gaat voor begin volgend jaar analyseren om welke rekeningen het allemaal gaat.

Ondermijners
Eerst wat het RIEC constateert op basis van de jaarrekening 2023 van Maastricht: In de stad staat nog 30 miljoen euro aan bestuurlijke vorderingen open. Het gaat daarbij volgens die organisatie om verbeurde dwangsommen, ten onrechte verkregen subsidies, nog te innen belastingen, bestuurlijke boetes, terugvorderingen in het sociale domein zoals fraude met zorggelden of met uitkeringen. Meerdere miljoenen euro's zouden te zijn linken aan wat genoemd wordt 'ondermijners', zoals hennepkwekers, leden van motorbendes en witwasbedrijven.

Orde
En dan de observatie: De stad heeft de basis van zijn incassotrajecten niet op orde, zegt het RIEC. Ze kunnen van incasso veel meer werk maken, zegt het RIEC. En: Incasso is bij gemeenten en overheden toch van een heel andere orde dan bij banken en bijvoorbeeld het bedrijfsleven. Als bedrijven dit zo zouden aanpakken als overheden, zouden ze failliet gaan, zegt wederom het RIEC.

185 miljoen euro
Het zijn observaties die op de eerste plaats pijnlijk zijn voor de afdeling financiën in het stadhuis. Hoe kun je de basis niet op orde hebben als tientallen miljoenen euro's aan vorderingen niet betaald worden? De stand van 2023, 30 miljoen euro, is bijna 5% van je totale begroting van 666 miljoen euro per jaar. Dat is enorm. Maastricht staat daarin overigens niet alleen, in alle gemeenten in Limburg gaat het - inclusief de provincie zelf - om 185 miljoen euro.

Verantwoordelijk
Wie is daar politiek verantwoordelijk voor? Dat is de vraag die zich politiek laat stellen natuurlijk. De vraag is nog nooit gesteld. Een opmerkelijke vergelijking dringt zich op met de recente bevindingen van de Rekenkamer als het gaat om inhuur van externen. Die oordeelde recent hard: "De Rekenkamer Maastricht oordeelt hard over de inhuur van externen bij de gemeente voor een bedrag van jaarlijks circa 15 miljoen euro. "Het is onmogelijk de doelmatigheid te meten", luidt de eerste conclusie. De tweede: "De totale uitgaven aan externe inhuur zijn niet bekend."

Bedrijfsleven
In het bedrijfsleven zou de CFO of de financieel directeur niet ongestraft wegkomen met het niet op orde hebben van de basis. Als de accountant die de jaarrekening controleert zulke getallen zou zien, zou er crisisberaad zijn bij de RvC, de raad van commissarissen. In de gemeente zou de gemeenteraad aan de bel moeten trekken, zich daarbij kunnen laten ondersteunen door de Maastrichtse Rekenkamer.

Liquiditeit
Zo'n openstaande rekening van 30 miljoen euro is ook veelzeggend. Kennelijk kun je als stad Maastricht makkelijk doordraaien zonder dat je over dat geld kunt beschikken. En heb je geen liquiditeitsproblemen als je vorderingen niet betaald worden. En dat klopt natuurlijk. Over de laatste drie jaar heeft de gemeente 68 (!) miljoen euro aan overschot op zijn eigen begroting.

Belastingen
En een gemeente kan wettelijk ook niet failliet gaan. Ja, ze kan artikel-12-gemeente worden, maar dat is geen bankroet waarbij iedereen op straat komt te staan. Bij artikel-12 status wordt voor de gemeente vooral bepaald dat alle gemeentelijke belastingen tot het maximale worden opgedreven en dat alle niet noodzakelijke uitgaven worden geschrapt. Dan is het schip meestal weer snel boven water.

Gelijk
Voor de burgers is het natuurlijk ronduit ergerlijk dat in Maastricht klaarblijkelijk toch niet iedereen gelijk is voor de wet als het op betalen aankomt. Ja, op papier natuurlijk wel. Maar in de praktijk dus niet.

Cabaratesk
Opmerkelijk is ook dat nog nooit iemand gerapporteerd heeft over die openstaande vorderingen. Tot nu dus. Nu het RIEC aan de bel heeft getrokken. Een bel die pijn zou moeten doen aan de oren van de raadsleden. Al is het maar dat deze onthulling van het RIEC sommige politieke discussies nogal cabaretesk maakt. Ik geef één voorbeeld: in de gemeenteraad is afgelopen jaar diverse malen gesproken over een subsidie voor Jong043, de gewaardeerde kinderkrant voor Maastricht. Of die krant niet tien mille kon krijgen? Uiteindelijk werd het na een lange discussie en na een motie vijfduizend euro hulp.

Verkopen
Debatteren over 5.000 euro hulp, terwijl je nooit spreekt over 30.000.000 euro die nog openstaan. Pennywise, poundfoolish. En waar er geen debat is, kom je ook niet tot creatieve oplossingen. Zou de gemeente - als ze er zelf al niet aan toekomt - niet kunnen onderzoeken of je de openstaande vorderingen niet kunt verkopen aan een commerciële partij. Dan krijg je - afhankelijk van de kwaliteit van de vorderingen - een bepaald percentage van de hoofdsom en gaat de commerciële partij het geld innen.

Chefsache
Dertig miljoen euro wel opgenomen als 'openstaande vorderingen' in de boeken, maar nog niet op de bankrekening. Wie ligt er echt wakker van? Het zou Chefsache moeten zijn.