Inhoudsopgave
De beleving van kunst en cultuur gaat voor wethouder Frans Bastiaens over gevoel en inspiratie. “Daar begin je niet met ratio. Voor mij is het superfijn om geïnspireerd te raken door verhalen van mensen.” Mede daarom deed hij tijdens de culturele nieuwjaarsbijeenkomst een oproep voor het uitdragen van verdraagzaamheid. “De noodzaak voor het culturele veld om te laten zien hoe de wereld er wel kan uitzien, is belangrijker dan ooit. De verbeeldingskracht van cultuur is essentieel en kan zorgen voor een betere samenleving.”
Door: Mikos Pieters
“Belangrijk voor mij persoonlijk is investeren in jeugd en jongeren. Ik ben ervan overtuigd dat je basisschoolleeftijd de tijd is waarin je cultureel actief en geëngageerd wordt. Daarna wordt vele malen moeilijker. Als je dat wel bent, dan is het onderdeel van je DNA. Het kan ook helpen te ontdekken wie je bent, helpen je identiteit te ontwikkelen, waardoor dat koers en richting geeft in je leven.”
Mensen die we niet bereiken
“Ik zou elk kind in deze stad gunnen om in dat culturele veld iets te mogen doen. Wat mij betreft investeren we daar meer in.” Bastiaens roemt het initiatief van de familie Rieu en het Elisabeth Strouven Fonds om met de Stichting Toekomstmuziek een vioolorkest voor kinderen op te zetten. Zijn focus stopt niet bij jeugd en jongeren. “We moeten investeren in mensen die we nu niet bereiken. Dat gaat over geld, maar ook over nieuwe manieren van contact maken. Liefst multidisciplinair vanuit de culturele instellingen met professionals én amateurs.”
De wethouder bezoekt vanuit zijn functie, maar ook privé, met grote regelmaat cultuuractiviteiten en probeert daarbij het college op sleeptouw te nemen. “Ik heb enorme spijt dat ik niet zelf een instrument heb leren bespelen. Maar zodra ik hier, stop ga ik ook zeker weer zelf zingen.”
Cultureel ecosysteem
Bastiaens is trots op het cultuuraanbod van Maastricht. “We zijn tweede cultuurstad, mede door onze monumenten, en van de tien Limburgse BIS-instellingen zijn er negen in Maastricht.” BIS-instellingen zijn landelijk erkende en gesubsidieerde cultuurorganisaties.
“We hebben een fantastisch cultureel veld dat een belangrijke bijdrage levert aan het leefklimaat in deze stad. We hebben naast de BIS-instellingen, kunstvakopleidingen, een postacademische opleiding, veel amateurgezelschappen en ook kunstonderwijs voor het amateurveld voor iedereen die jong en ook ouder is. Het is centrumstad overstijgend en grensoverschrijdend.”
Desondanks past bestuurlijke bescheidenheid. “We zien dat we als gemeente een relatief kleine rol hebben. We zijn vaak gewoon één van de financiers. Maar eigenlijk denk ik dat onze belangrijkste rol ligt in het behoud van het culturele ecosysteem. Dat het systeem minimaal blijft bestaan, dat het zich kan ontwikkelen en dat zoveel mogelijk mensen in deze stad eraan meedoen. Hiervoor voel ik grote verantwoordelijkheid. Want het is niet vanzelfsprekend. Cultuur staat vaak onder druk en wordt toch te vaak gezien als een soort bijzaak.”
Samenwerking in Zuid-Limburg
Maastricht kijkt verder dan haar stadsgrenzen. “Ik voel ook de urgentie en ik vind het ook de verantwoordelijkheid van Maastricht om in Zuid-Limburg meer met een cultureel narratief te komen over de complementariteit en de verschillen tussen de steden. Wij trekken enorm hard aan een meer en betere samenwerking in brede zin, niet alleen op cultureel gebied. Maastricht neemt in Limburg de positie in die de Randstad heeft in Nederland. Wij zijn cultureel gezien echt heel erg groot. Je merkt ook dat de provincie daarmee worstelt. Moet al dat geld nou naar Maastricht, zou dat niet beter verdeeld moeten worden? Het gaat over de positie die we willen hebben als hoofdstad van Limburg, ook in relatie tot de internationale stad die we zijn. We willen het bedrijfsleven aan ons binden en ook daarvoor is de culturele sector belangrijk als vestigingsfactor. Dus zijn we voortdurend in gesprek met het rijk, met de Raad voor Cultuur, met de provincie om deze regio op de kaart te houden, om middelen voor de culturele instellingen te behouden.”
Investeren in de toekomst
Vanuit een andere portefeuille is Bastiaens bezig met de omgevingsvisie van Maastricht. Ook de inrichting van het culturele veld heeft zijn aandacht. “Alles gaat in golfbewegingen en komt en gaat. Het is zo dat TEFAF is ontstaan in deze stad. André Rieu is hier opgegroeid, heeft hier het conservatorium gedaan en is vanuit daar groot geworden. Ik denk dat dat heel erg laat zien dat wij enorm trots moeten zijn op de kracht de culturele kracht die deze stad bezit.”
Maar niets is vanzelfsprekend. “Ik vind het dus van groot belang dat wij, het culturele veld en gemeente, samen op zoek gaan naar waar we als stad meer impulsen kunnen verstrekken die de artistieke en de maatschappelijke kwaliteit nog verder zou kunnen laten ontwikkelen. Hoe gaan we cultureel toekomstbestendig als centrale stad in Zuid-Limburg en in de euregio onze toekomst vinden? Anders gezegd, op welke plek zou je nou echt het verschil kunnen maken waardoor er nieuwe niveaus, nieuwe kwaliteiten ontstaan en dat culturele ecosysteem verder brengt. Wat de duurzaamheid ervan versterkt en wat ook de positie van Maastricht op de lange termijn versterkt.”
Deze zoektocht blijft niet beperkt tot de politiek-bestuurlijke of ambtelijke tekentafel. Bastiaens heeft de vraag neergelegd bij het culturele veld. “Dat is niet zo simpel, want in het culturele veld ben je naast collega’s ook concurrenten op het moment van verdeling van middelen.”
Meer geld voor kunst en cultuur
Die ambitie heeft wat hem betreft consequenties voor de gemeentelijke begroting. “Mijn inzet zal zijn om meer geld voor cultuur vrij te maken. Je moet geloven in de toekomst! Ik denk dat het Rijk, de provincie en de gemeente meer moeten doen omdat cultuur positieve gezondheid en ontwikkeling ineen is en dus in het sociaal domein tot besparing kan leiden. Je moet komen tot een verschuiving van die middelen van het ene veld naar het andere en dat vraagt om durf. Ik denk dat we dat nog beter moeten onderbouwen. Wat is de sociale, maatschappelijke en economische impact van kunst en cultuur? Als je dat onderbouwt door onafhankelijk onderzoek zijn de gesprekken daarna 100 keer gemakkelijker.”
Van de totale gemeentelijke begroting van ruim 633 miljoen euro is zo’n 16,5 miljoen euro geoormerkt voor kunst en cultuur. “Ik hoop in ieder geval in de gemeenteraad bij het sluiten van een nieuw bestuursakkoord over te halen om meer geld te besteden aan kunst en cultuur. Dat is fair als je kijkt naar onze hele begroting en het aandeel van kunst en cultuur.”
Maastrichtse identiteit
Kunst en cultuur zijn voor de wethouder van groot belang voor de identiteit van alle Maastrichtenaren. “We zijn elkaar een beetje kwijtgeraakt. Er is een enorme behoefte om samen die identiteit terug te vinden, vast te houden en weer richting te geven. We zien dat het verenigingsleven erg onder druk heeft gestaan. Dit jaar is een van de grote harmonieën opgeheven in deze stad. Ook allerlei vormen van overheidsbeleid hebben helaas bijgedragen aan die individualisering. We staan op een kantelpunt. Of we het collectief weer terug gaan vinden. Of we het elkaar gunnen om het samen te doen of dat alleen nog maar het persoonlijke belang vooropstaat. In een tijd waar we waar wij als internationale stad willen groeien, is het behouden van je identiteit ook belangrijk zodat je de brug kunt slaan tussen iedereen die Maastricht is en was. Je geschiedenis en identiteit zijn de basis voor je toekomst.”
Het Maastrichts is essentieel en veel initiatieven worden ondersteund door gemeente met een nieuwe subsidieregeling. “Het gaat erom dat we de taal actief ondersteunen, het gebruik van het Maastrichts voor iedereen die het al spreekt of wil spreken, dat het niet verloren gaat. Er is heel veel animo om Maastrichts te leren. Ik geloof dat het enorm helpt dat je dat ook onderkent, dat je moedertaal belangrijk is voor de toekomst.”
Glad ijs
Het door Bastiaens extra geld voor de Nederlandse Dansdagen en Bureau Europa zorgde voor beroering. “Ik voel dat ik me langzaam op glad ijs begeef door dit te doen. Het wordt niet door iedereen in dank afgenomen. Het lijkt ook alsof een keuze voor alleen professionals wordt gemaakt. Maar voor mij zijn amateurs en professionals echt gelijk. We hebben amateurs nodig om ooit professional te kunnen worden, dus die zijn echt gelijkwaardig aan elkaar. Sterker nog amateurs zijn een voorwaarde voor de professionals.”
Hij wil opnieuw zijn nek uitsteken, nu voor het behoud van Opera Zuid. “Wij hebben als stad zwaar ingezet op een lobby in Den Haag. We hebben veel tijd geïnvesteerd, ook mijn collega collegeleden hier in huis, dat is echt fantastisch.” Helaas tot nu toe zonder het gewenste resultaat. “Iedereen houdt de belofte voor, de politiek maar ook ambtelijk, dat het vanaf 2029 beter wordt voor Opera Zuid.” Samen met de provincie hoopt de gemeente die periode te overbruggen door financiering te vinden op een netwerkbijeenkomst tijdens TEFAF waarbij naast de Einstein Telescoop ook cultuur op het menu staat.
Solidariteit
Tegelijkertijd hoopt hij op solidariteit. “Het zou mooi zijn als ook het culturele veld bereid is om een duit in de zak te doen. Als collega's onder elkaar, om het systeem in de lucht te houden. Dat zou een ultiem gebaar zijn van de sector zelf. Dan wordt het makkelijker om bedrijven bereid te vinden om mee te doen.”
Bastiaens verwacht ook dat de gemeente een extra bijdrage levert. “Ik heb dit de raad gevraagd.” Als politiek dier gaat hij het debat hierover niet uit de weg en put hij ook hierin hoop in de kracht van kunst en cultuur. “We kunnen beter gaan samenwerken door cultureel actief te zijn. Dat brengt veel meer op dan vergaderen over de manier waarop we beter kunnen samenwerken. Dan komen we automatisch dichter bij elkaar. Dat is de kracht van cultuur!”
