Totale lockdown bouw dreigt na recente uitspraken stikstof

Inhoudsopgave

De bouw in Maastricht dreigt de komende jaren nagenoeg geheel tot stilstand te komen. Zo goed als alle lopende projecten en bouwaanvragen voor nieuwe projecten worden geraakt door twee recente uitspraken van de Raad van State over stikstof. Het toekomstbeeld is zonder de minste overdrijving desastreus te noemen. Het college schetst een gitzwart beeld over bouwen en renoveren in de stad. Projecten met een totale investering van honderden miljoenen euro's moeten 'on hold' worden gezet. "Het is onzeker of en wanneer vergunningen verleend kunnen worden", schrijft het college.

Dankzij een serie vragen van raadslid Thomas Gardien (D66) over de impact van de twee recente uitspraken over stikstof (18 december 2024 en 22 januari 2025) weten we nu waar de stad aan toe is: een complete stilstand dreigt. Vele tientallen projecten zullen vertraging oplopen en geraakt worden door de uitspraken. Of het nu gaat om de herontwikkeling van De Beyart, de woontorens aan de Groene Loper, de Botermijn, het Landbouwbelang, locatie Trega, nieuwbouw rechtbank, nieuwe scholen enzovoorts enzovoorts. Op peildatum 21 maart worden al 55 projecten geraakt door stikstof. (Zie de complete lijst verderop.)

Vertragingen
De stikstofberekeningen moeten als gevolg van de uitspraken over. "Veel bouwprogramma's zullen moeten worden aangepast en delen van bouwprogramma's zullen gefaseerd (lees: later, red.) uitgevoerd moeten worden." Dat leidt tot forse kostenposten voor extra stikstof-rekenwerk en voor de inzet van architectenbureaus. De provincie die straks vergunningen moet uitgeven bezwijkt nu al bijna onder de 300 aanvragen die er liggen. Ook dat leidt tot extra vertragingen, zo wordt verwacht. Vertragingen waardoor ook de bouwkosten en rentelasten weer verder op kunnen lopen.

Salderen
Eerst de twee uitspraken. De eerste houdt in dat het zogenoemde 'intern salderen' niet meer mag. Projecten moeten bekeken worden op het stikstofeffect dat ze hebben in de uitvoering en in de volledige nieuwe situatie. Of er al jaren stikstof uitstoot op die locatie was, mag niet meer door de gemeente in de afweging betrokken worden (intern salderen). Neem in Maastricht het ENCI-gebied. Alle stikstofruimte die daar voorheen was is door de uitspraak in één klap weg. Sterker nog, voor elke activiteit moet de provincie in het kader van de Wet natuurbescherming nu apart een vergunning afgeven.

Voorrang
Bij die vergunning komt het effect van de tweede uitspraak er vol in: de meest kwetsbare soorten natuur moeten met voorrang hersteld worden omdat het Rijk zijn eigen stikstofdoelen niet haalt. Een aantal zeer kwetsbare soorten natuur komen alleen in Zuid-Limburg voor (omdat ze gekoppeld zijn aan de bodemsoort die alleen hier voorkomt). Dat betekent dat de aanvullende toets (additionaliteit) in Zuid-Limburg zwaarder zal uitvallen en de uitstoot hier sneller moet gaan dalen. Blijven we bij de ENCI, moet nu dus ook gekeken worden naar de meest kwetsbare natuur die daar in de groeve en in de omgeving voorkomt.

Geraakt
De uitspraken dreigen Maastricht in feite helemaal op slot te zetten. Het stadsbestuur: "Het is ondoenlijk een compleet overzicht te geven van projecten in ontwikkeling die geraakt worden door beide recente uitspraken. Onderstaand een eerste opsomming van projecten die in potentie kunnen vertragen of anderszins geraakt kunnen worden door de betreffende uitspraken. Of en in welke mate dat gaat gebeuren, moet nader onderzoek te zijner tijd uitwijzen."

Doorontwikkeling Retailpark Belvédère (met o.a. de herontwikkeling locatie Mondi – zie ook raadsinformatiebrief van 19 februari 2025)
Doorontwikkeling Brighlands Health Campus Maastricht
Nieuwe onderwijslocaties (met name) in Maastricht-Oost
Nieuwe binnensportlocaties (met name) in Maastricht-Oost
Dag- en nachtopvang en social hostel aan de Severenstraat 18
Ontwikkeling Landbouwbelang
Diverse opgaves Stad en spoor/Limburg Centraal
Herontwikkeling Winkelcentrum De Heeg
Diverse (grotere) herontwikkelingsprojecten van de corporaties (sloop/vervangende nieuwbouw)
Aanpassingen aan het pand Mergelweg 260 en de projecten die hieraan (mogelijk) gekoppeld waren (Ponyclub, Natuurtuinen CNME en Sportpark Jekerdal)
Herontwikkeling studentenhuisvesting Vijverdalseweg
Herontwikkeling bedrijventerrein ENCI
Herontwikkeling Botermijn
Herontwikkeling locatie Trega
Herontwikkeling De Beyart
Herontwikkeling voormalige ziekenhuislocatie Annadal
Groene Loper Woontoren Noord
Groene Loper Woontoren Zuid
Kantoorlocatie Geusselt
Herontwikkeling voormalige KPN-locatie
Nieuwbouw Rechtbank en Openbaar Ministerie
Herontwikkeling Essentlocatie
Herontwikkeling locatie De Burght
Naast bovenstaande gemeentelijke projecten en projecten met een grote betrokkenheid van de gemeente, zijn er ook vele andere projecten waarbij de recente uitspraken tot vertraging kan leiden. Zo zijn er momenteel (peildatum 21 maart 2025) 55 (lopende) vergunningaanvragen waar stikstof een rol speelt.
De verkoop van bedrijfskavels op het Bedrijvenpark Maastricht Zuid.
Dit plangebied ligt tussen twee natuurgebieden en hiervoor is nu, naar het zich laat aanzien, een omgevingsvergunning natuur vanuit de provincie noodzakelijk. Hoelang de vertraging zal zijn, is thans nog niet te zeggen.
Woontoren zuid aan de Groene Loper, bestemmingsplan is aangehouden, de totale vertraging is thans nog niet bekend en is mede afhankelijk van toekomstige stikstofbeleid van het Rijk en provincie Limburg.
Retailpark Belvédère: De verdere uitbreiding (lees het opstellen van het bestemmingsplan voor 28.500 m2 retail en 15.000 m2 leisure) van het Retailpark is in 2023 tijdelijk on hold gezet vanwege de stikstofproblematiek. Er was nog maar een zeer beperkt aantal m2 mogelijk.
Ontwikkeling Tregaterrein: De gesprekken en voorbereidingen voor de gebiedsontwikkeling Trega met de toenmalige eigenaar (Leeijen) hebben destijds forse vertraging opgeleverd. Feitelijk werd er nauwelijks voortgang geboekt vanwege onder andere de onzekerheid op het vlak van de stikstof wet- en regelgeving. Dit is één van de factoren geweest die uiteindelijk tot de verkoop van het terrein aan de gemeente hebben geleid.
Specifiek nog projecten binnen de ENCI gebiedsontwikkeling die belemmerd zijn door de stikstofproblematiek: de realisatie van een water/natuurspeelplaats door Natuurmonumenten en de openstelling van het diepe deel van de ENCI-groeve met “beleefpad” door Natuurmonumenten (toenamebezoekers/verkeer).

Overnieuw
"De gevolgen voor de gemeente maar ook voor initiatiefnemers en ontwikkelaars zijn groot, dat blijkt wel uit de beantwoording van de eerdere vragen. De uitspraken zorgen voor nieuwe onduidelijkheid en onzekerheid, maar ook voor extra kosten en vertraging doordat stikstofberekeningen overnieuw moeten worden gemaakt en onzeker is of en wanneer vergunningverlening door provincie Limburg mogelijk is."

300 aanvragen
"Waar in de gemeentelijke beoordeling van aanvragen, intern salderen nog mogelijk was voor de uitspraak van 18 december 2024, dient nu een natuurvergunning aangevraagd te worden. Eind februari 2025 lagen er al meer dan 300 aanvragen voor natuurvergunningen op de plank bij de Provincie Limburg. Oplopende vertraging lijkt op dergelijke aanvragen onvermijdelijk."

Elektrisch materieel
"Project specifiek zijn er soms maatregelen mogelijk. Bij de civiele projecten, passen we waar mogelijk de SEB systematiek (Schoon en Emissieloos Bouwen) toe als gunningcriterium waarmee we de aannemers uitdagen om elektrisch materieel in te zetten en/of op z’n minst bio-diesel te gebruiken."

Prefab
"Bij de vergunningverlening wordt er onderscheid gemaakt naar het stikstof effect tijdens de bouwfase en in de fase na realisatie (de gebruiksfase). Indien bijvoorbeeld alleen de bouwfase van een project een knelpunt oplevert, dan kan met de aanlevering van prefab-materialen en het gebruik van elektrisch materieel vaak een heel eind gekomen worden."

Aanpassen
"Daarnaast zullen we proberen bij de gemeentelijke projecten, maximaal in te zetten op datgene wat binnen de dan geldende wet- en regelgeving wel mogelijk is. Dit kan betekenen dat het programma zal moeten worden aangepast of een fasering moet worden toegepast. Bij fasering kan dit betekenen dat latere fasen wellicht lang(er) onzeker blijven of deze tot realisatie gebracht kunnen worden."

Bufferzones
"Tot slot verkennen we in de onderzoeken voor de nieuwe omgevingsvisie mogelijkheden om te komen tot verbetering en/of afscherming van kwetsbare gebieden, die op termijn kunnen bijdragen aan natuurherstel voor de kwetsbare habitats. Samen met partners als de Provincie en het Waterschap kunnen we inzetten op het creëren van bufferzones rond de Natura 2000-gebieden waar niet bemest wordt en geen chemische gewasbeschermingsmiddelen worden gebruikt, maar waar plaats gemaakt wordt voor nieuwe natuur, recreatieve zones en agrarisch natuurbeheer. Hellingen kunnen ingevuld worden met bloemrijk grasland of struweel en de droogdalen waar nu vaak wateroverlast bestaat op akkers na hevige regenval, worden omgevormd tot ‘groene verbindingen’. Slim (pacht)gronden ruilen en gerichte aankopen in dergelijke zones is dan wel nodig."