Rekenkamer en accountant: raad moet keuzes krijgen

Inhoudsopgave

Het is maandagavond ogenschijnlijk een saaie vergadering van de commissie Begroting en Verantwoording. Ogenschijnlijk. Op basis van de bevindingen van drie afgevaardigden van de Rekenkamer Maastricht en drie accountants van Deloitte dringt één conclusie zich - pijnlijk - op. In Maastricht is het niet de raad die kiest wat er moet gebeuren in de stad, maar het college. En dat is de omgedraaide wereld. De macht in Maastricht ligt in handen van wethouders en topambtenaren.

Analyse

Deloitte ziet dat het een trend, over de laatste drie, vier jaren, dat de politiek veel ambities heeft voor de stad. Zo veel, dat ze niet waargemaakt kunnen worden. Het ambtelijke apparaat kan de ambities niet bijbenen. Eerste gevolg: de stad houdt mede door het niet kunnen invullen van die ambities jaarlijks miljoenen euro's over. Deloitte werpt vervolgens de vraag op: wat doe je met dat geld dat over is? Dat is natuurlijk een zuivere politieke keuze. Je kunt het in de algemene reserves stoppen, je kunt het teruggeven aan de burgers. Een keuze. Deloitte: "Als jullie als raad niet kiezen, doet het college dat."

Impact
Het is een conclusie die naadloos aansluit bij het betoog dat de Rekenkamer Maastricht een klein uur eerder houdt. De Rekenkamer vindt dat de financiële stukken die in het stadhuis geproduceerd worden de raad niet in de gelegenheid stellen om scherpe keuzes te maken. Om echt 'in control' te zijn van wat er gebeurt in de stad. Daarbij gaat het elk jaar om de kadernota, de begroting, twee bestuursrapportages en de jaarrekening. De stukken zijn niet begrijpelijk genoeg opgeschreven, de financiële impact van alle lopende ontwikkelingen is niet goed te volgen.

Onderbesteding
Deloitte spreekt van te veel ambities, de Rekenkamer spreekt van "onderbesteding". Dat is twee keer dezelfde conclusie. In bijna identieke bewoordingen concludeert de Rekenkamer: "Blijkbaar komen niet alle plannen uit. Dat moet er een keuze gemaakt worden. Wat gaan we doen? De raad moet die keuzes voorgelegd krijgen." De Rekenkamer ziet dat dat niet gebeurt. Sterker nog: in alle financiële stukken komen die keuzes niet naar voren. "Dat kan allemaal sterk verbeterd worden, de stukken moeten ook veel begrijpelijker worden opgeschreven. Dan kan de raad veel beter controleren", zegt de Rekenkamer.

Geschrokken
Zoals in elke raad, is het voor het overgrote deel van de raadsleden lastig om de gemeentefinanciën te begrijpen. Een enquête van de Rekenkamer onder de 39 raadsleden over dit thema, leverde 13 reacties op. De Rekenkamer is geschrokken van dat lage aantal.

Verdienvermogen
Geld overhouden klinkt de normale sterveling niet als een probleem in de oren. En toch is het wel een probleem. Alle - via belastingen opgehaald - geld dat de gemeente begroot voor plannen is natuurlijk voor noodzakelijke plannen. Doen wat nodig is. Als je noodzakelijke investeringen niet kunt doen omdat de ambtelijke organisatie dat niet voor elkaar krijgt, dan gaat dat op termijn ten koste van welvaart en welzijn in de stad, ten koste van het verdienvermogen.

Armoede
En als je je teveel aan plannen niet kunt uitvoeren, dan moet je daar ook niet alle geld voor ophalen bij de burgers. Dan moet je dat geld gewoon teruggeven aan de burgers. Het is goed om een uitstapje te maken naar het bedrijfsleven: directeuren en bedrijven die hun plannen niet uitgevoerd krijgen, daar houden aandeelhouders niet van. En als er dan heel veel geld overblijft waar het bedrijf niets mee weet te doen, dan gaat dat terug naar de aandeelhouders in de vorm van extra dividend. Dat is even wat extra geld, maar je wilt liever dat je bedrijf goede investeringen doet: dat is op de langere termijn veel waardevoller. Geld overhouden is een teken van creatieve armoede en gebrek aan doorzettingskracht.

Teruggeven
Vul voor aandeelhouders de burgers van Maastricht in, en je hebt een mooie politieke keuze. Geld teruggeven kan vele vormen aannemen. Verlicht de OZB-belasting van de mensen, verstrek de paspoorten, rijbewijzen en verklaringen omtrent het gedrag gratis, maak het sluiten van een huwelijk goedkoper, doe iets aan de afvaltarieven, aan de legeskosten voor een vergunning, zorg dat kaartjes voor cultuur goedkoper worden, zet een rem op de stijging van de parkeertarieven. Enfin: verzin het maar.

Regie
En waar aandeelhouders in een bedrijf de Raad van Commissarissen installeren om toezicht te houden op de directie, de directie te steunen en de grote strategische lijnen in de gaten te houden, daar is de gemeenteraad de Raad van Commissarissen van de burgers. Alleen wordt de controlerende taak nu te lastig gemaakt door de directie (het college van burgemeester en wethouders) zelf. De Rekenkamer en de accountant doen hun werk goed in Maastricht. Nu moet de raad nog leren begrijpen wat ze eigenlijk zeggen: Pak de regie terug!