Inhoudsopgave
We gaan terug naar het jaar 1728. Op 6 oktober van dat jaar reisde de Maastrichtse notaris Franciscus Dominicus Janssens samen met de gerechtsbode Jan Bruno af naar het sterfhuis van de weduwe Cathrijn Claessens als getrouwt sijnde geweest met Jan Hendrix. Dit sterfhuis lag in de heerlijkheid Sint Pieter, onder de rook van de stad Maastricht. Volgens het begraafregister van de pastoor van Sint Pieter werd deze Cathrijn bijna twee maanden eerder, op 10 augustus, begraven.
De reden van het bezoek van de notaris en gerechtsbode was dat weduwnaar Jan Hendrix niet wilde opkomen voor de schulden die tijdens hun huwelijk waren ontstaan. Het was daarom noodzakelijk dat een beschrijving werd gemaakt van de inboedel die zich bevond in het sterfhuis van Cathrijn. Wie was deze vrouw, en waar lag het huis waarvan de inboedel in kaart werd gebracht? Ik neem de lezer graag mee op deze tijdreis naar de achttiende eeuw. Tenzij anders vermeld vonden alle gebeurtenissen plaats in Sint Pieter.
Wie was Cathrijn Claessens?
Tijdens het lezen van de akte van notaris Janssens kon ik Cathrijn Claessens al snel identificeren als Catharina Offermans Waarom werd zij dan Claessens genoemd? Haar eerste echtgenoot was de weduwnaar Lodewijck Claessens geweest, met wie zij op 15 juli 1707 in het huwelijk was getreden. De eerste echtgenote van Lodewijck, Catharina Cauwen genaamd, was ruim twee maanden vóór dat huwelijk overleden. Catharina Cauwen liet Lodewijck achter met zeven minderjarige kinderen, in de leeftijd van zeven maanden tot veertien jaar.
De op dat moment negenendertigjarige weduwnaar Lodewijck Claessens had er dus alle baat bij om zo spoedig als mogelijk een nieuwe moeder te vinden voor zijn jonge kinderen, en die vond hij in de persoon van de achtentwintigjarige Catharina Offermans. Catharina werd op 16 februari 1679 gedoopt in de Sint Martinuskerk in Wyck als dochter van Christiaan Offermans en Margaretha Coenen. Meer dan een jaar na de huwelijksvoltrekking werden Lodewijck en Catharina de ouders van een dochter die vernoemd werd naar de moeder van Catharina, Margaretha. Dit meisje werd op 5 november 1708 gedoopt. Het zou bij één kind blijven, want twee jaar later, op 20 november 1710, werd Lodewijck begraven.
Het tweede en derde huwelijk van Catharina Offermans
Catharina Offermans bleef als eenendertigjarige weduwe niet alleen met haar tweejarige dochtertje Margaretha achter, maar hoogstwaarschijnlijk ook met de minderjarige kinderen van Lodewijck uit zijn eerste huwelijk. Die kinderen waren namelijk door het overlijden van hun vader wees geworden. Minder dan een jaar later, op 12 september 1711, hertrouwde Catharina met Laurens Loop. In de periode 1712-1721 lieten Laurens Loop en Catharina Offermans zes kinderen dopen, waarvan er drie als zuigeling overledenIn februari 1722 sloeg het noodlot wederom toe, Catharina werd een tweede keer weduwe.
Het moeten ingewikkelde familieverhoudingen zijn geweest op dat moment. Margaretha Claessens, de dochter van Lodewijck Claessens en Catharina Offermans, had zowel aan de kant van haar vader als aan de kant van haar moeder halfbroers en halfzussen. Catharina bleef twee jaar weduwe, en hertrouwde vervolgens op 23 februari 1724 met de eerder genoemde Jan Hendrix. Uit dit derde huwelijk van Catharina zouden geen kinderen meer worden geboren.
De inboedel in het sterfhuis van Catharina Offermans
Zoals hiervoor vermeld was de Maastrichtse notaris Janssens samen met de gerechtsbode Bruno op 6 oktober 1728 aanwezig in het sterfhuis van Catharina Offermans. Wie op dat moment allemaal in het huis woonden is niet bekend, maar het zullen in ieder geval haar derde echtgenoot Jan Hendrix en haar eigen kinderen zijn geweest. Margaretha Claessens was de oudste van die kinderen, op dat moment negentien jaar oud. Het jongste kind van Catharina, Christiaan Loop, was nog maar negen jaar. De inventarisatie van de inboedel vond plaats op verzoek van de twee voogden van de minderjarige kinderen.
De notaris en de gerechtsbode begonnen met hun werkzaamheden in de keuken, waar zij naast vele andere spullen onder meer aantroffen een crucifix, een groot coffij stelsel tegens den muijr aan, een tinne wijwaters vat aan ’t bedt, een reck met 3 eerden en vier posteleijne schotels, twee koperen luchters, een koperen visketel, een tinne schinckschotel met eenen tellior en vijff tinne lepels, een isere hackmets, een koperen tuijt ketel, een koperen schuimspaan, een vuijr ijser en dertien bierpullen. In een kast trof men aan lakens, twee hemden, twee oude mutsen, een tafellaken met servet, bierglazen, brandewijnglazen, porseleinen kopjes met schoteltjes, een iseren suijpketel, een spoelbaxken, twee ijzeren koekenpannen, een melkvaatje en twee weegschalen.
Ook bevonden zich in de keuken een aantal goederen die dochter Margaretha Claessens op 10 november 1726 had aangekocht met haar eigen geld, en die dus geen eigendom waren van Catharina Offermans. Ze waren door Margaretha enkel in gebruik gegeven aan haar moeder, zo staat in de akte. Margaretha was ten tijde van die aankoop pas net achttien jaar, het kan als zeer bijzonder genoemd worden dat een vrouw op een dergelijk jonge leeftijd al over voldoende eigen geld beschikte om die spullen zelf te kopen. Deze eigendommen van Margaretha waren onder meer een tafel met dertien stoelen, een tang, een bed en een visnetje.
Vervolgens ging het gezelschap een kamer binnen die aan de Maas lag. Hier bevonden zich onder meer een kantoortafel, een spiegel, een ketel en twee gesloten kisten, die helaas niet werden opengemaakt. Op de bovenkamer trof men onder meer aan een bed, kussen, deken, lakens, een tinnen waterpot en een bank. Op een zolderkamer stond onder andere een bed en een bedstede. Aangekomen in de stal zag de notaris onder meer een tafel, tonnen, een ladder en een waskuip. In een andere stal bevond zich de veestapel van Catharina Offermans, bestaande uit een koe met kalf, een geit en een zeug met zes biggen. Onder het huis bevond zich ook een kelder, de notaris noteerde daar onder andere een boterstam, veertien lege flessen, een roompot en twaalf melck baeren. Ook noteerde de notaris dat bij het huis een pont werd aangetroffen.
Waar bevond zich het huis van Catharina Offermans?
De tweede echtgenoot van Catharina Offermans, Laurens Loop, staat bekend als degene die in 1717 het huis (herberg) liet bouwen dat later de naam de Roode Haan kreeg. In een artikel uit 1950 in het blad Enci-schakels, geschreven door Fr. Dazert, lezen we over dit bouwjaar: We beginnen nu met de gevelsteen, die vroeger op de “Roode Haan” stond, te ontleden. Zijn opschrift luidt aldus: ManU DeI ConstrUCta tUI. Dit betekent: “Gebouwd door de hand van Uw God”. Zulk een opschrift noemt men een chronicon, omdat het ook het jaar aangeeft, waarin het huis, waarop het voorkomt, gebouwd werd. Hoe kan dat? Tel de grote letters, die het bevat, op en gij zijt er. Let daarbij op het volgende: M=1000; U (of V)=5; D=500; I=1; C=100. Gij krijgt dan: M+U+D+I+C+U+C+U+I of 1000+5+500+1+100+5+100+5+1 = 1717. In dit jaar is dus de “Roode Haan” gebouwd.
Dit jaar 1717 stemt ook overeen met het jaar waarin een notariële akte werd opgemaakt. Op 3 mei van dat jaar verscheen genoemde Laurens Loop, de tweede echtgenoot van Catharina Offermans, voor de Maastrichtse notaris Jean Louis Veugen. Laurens verklaarde een bedrag van 600 gulden geleend te hebben van de in Maastricht woonachtige Hendrick Smits. Hij leende dit geld, zo vertelt de akte, om een huis te bouwen, en tot zekerheid voor de terugbetaling van dit bedrag verleende hij een hypotheekrecht op het (toekomstige) huis. De akte maakt uitdrukkelijk melding van het feit dat Laurens het geld leende met toestemming van Catharina, en dat ook het hypotheekrecht werd verleend met toestemming van Catharina. In verband hiermee was Catharina ook aanwezig bij de ondertekening van de akte.
Dit is opmerkelijk, het zou in feite betekenen dat Catharina eigenaar was van de grond waarop het huis werd gebouwd. Mijn vermoeden is dat Catharina hier eigenaar van was geworden door het overlijden van haar eerste echtgenoot, Lodewijck Claessens. Lodewijck werd namelijk bij akte, op 7 januari 1697 verleden voor de Maastrichtse notaris Jacobus Christophorus à Cruce, eigenaar van een huis waarvan de omschrijving van de ligging nagenoeg gelijk is aan de omschrijving van de ligging van het stuk grond waarop Laurens Loop in 1717 een huis bouwde. Waarschijnlijk is dus het oorspronkelijke huis van Lodewijck Claessens afgebroken, waarna de latere Roode Haan werd gebouwd op die grond.
Het sterfhuis van Catharina Offermans kan dus zeker worden geïdentificeerd als de Roode Haan. Bekend is dat de Roode Haan in 1946 werd gesloten. De herberg moest wijken voor de fabrieksuitbreiding van de ENCI. In de zomer van 1949 viel dit historische gebouw helaas ten offer aan de nieuwe afgravingconcessie van de ENCI en werd het gesloopt. Een belangrijk stuk van de Sint Pieterse geschiedenis ging hierdoor verloren. De hiervoor vermelde gevelsteen werd gelukkig gered. Deze bevindt zich tegenwoordig op de gevel van het pand Boschstraat 51. Meer informatie kan gelezen worden via de website: Kijk eens naar boven.
