De Rekenkamer deed een plas, en alles bleef zoals het was

Inhoudsopgave

Het lijkt een open deur. Bij grote, majeure, miljoenenprojecten houdt je als stad financieel de vinger aan de pols. Vanaf de eerste begroting tot en met de laatste afrekening. In Maastricht is dat niet vanzelfsprekend, zo constateert de Rekenkamer. Al in 2018 deed de Rekenkamer een aanbeveling om bij grote projecten financieel 'in control' te blijven. Daar is eigenlijk weinig mee gedaan. Al beweert de gemeente dat er wel degelijk naar financiën en risico's wordt gekeken. De raad spreekt er in januari over.

De Rekenkamer deed concreet onderzoek naar de overschrijdingen bij de bouw van het Geusseltbad en bij de financiële verantwoording nadien. Daar klopt niet heel veel van: "Geen transparante ramingen in afzonderlijke begrotingen Geusseltbad." En: "Totale lasten zwembad niet direct af te leiden uit de boekhouding." En: "Aanbevolen wordt de boekhouding van Maastricht Sport zodanig in te richten dat de totale exploitatielasten van het Geusseltbad daar direct uit af te leiden zijn en gebaseerd zijn op algemeen bedrijfseconomische uitgangspunten."

Dat is bepaald gen rapport om mee thuis te komen.

Middenzaal
De gemeenteraad nam in 2018 de aanbeveling van de Rekenkamer over om het bij majeure projecten financieel de vinger aan de pols te houden. Daarbij werd een lijst van projecten genoemd, waaraan de Middenzaal van het Theater aan het Vrijthof werd toegevoegd door de raad.

Risico-register
Concreet luidde de overgenomen aanbeveling: "Breng bij majeure projecten risico’s vooraf systematisch in beeld, kwantificeer deze en registreer deze in een risico-register. Neem per risico beheersingsmaatregelen en meet de effecten van deze maatregelen."

Mager
Voor het onderbrengen van muziekschool Kumulus in het Centre Ceramique werd gekeken wat daarvan terecht was gekomen. "Risico’s zijn maar beperkt systematisch in beeld gebracht in een risicoregister. Beheersingsmaatregelen zijn mager geformuleerd."

2018
De raad neemt in 2018 de aanbevelingen in het rapport over van de Rekenkamer, het college zou er al jaren mee aan de slag moeten zijn. Dat is de theorie tenminste. In de praktijk is het meer: We dronken een glas, de Rekenkamer deed een plas en alles bleef zoals het was.

Aannames
Kijk naar het recent bekend geworden financiële plaatje van de bouw van de Middenzaal. In 2020 berekend in een haalbaarheidsonderzoek op 7,5 miljoen euro. Vier jaar later blijkt dat er 15,2 miljoen euro nodig is: Zo ongeveer alle aannames bleken onjuist. En let op: de bouw is nog niets eens begonnen. Dat belooft nog wat, want het gaat om een complex bouwproces.

Vorderingen
En zo zijn er meer majeure zaken te benoemen, die de vraag rechtvaardigen of de gemeente financieel 'in control' is. Kijk naar de post openstaande bestuurlijke vorderingen, zo'n 30 miljoen euro groot. Het RIEC, een adviesorgaan dat onder meer kijkt naar fraude met zorggelden, ondermijning en bijvoorbeeld witwassen, constateert dat de incasso bij de gemeente niet op orde is. Dertig miljoen (!) euro.

Rimpeling
Maastricht heeft de mazzel dat het geld tegen de plinten klotst. De laatste drie jaar werd er - incidenteel - dik 68 miljoen euro overgehouden op de begroting. Als de Rekenkamer dan in een ander rapport meldt dat bij de inhuur van externen - voor een slordige 15 miljoen euro - het effect van die inzet simpelweg niet meer is te meten, dan leidt dat tot een rimpeling in de vijver. Niet meer. Er zit immers al weer een nieuwe wethouder die het allemaal beter aan het doen is.

Friedman
Het wrange is dat het beeld bevestigd wordt dat de econoom Milton Friedman al eens - cynisch - schetste. Dat is dat je vier soorten uitgaven hebt. Je eigen geld uitgeven aan zaken voor jezelf (dan let je doorgaans heel goed op) tot en met andermans geld uitgeven aan iets anders of aan anderen. Dat laatst is wat overheden doen. En in die laatste categorie wordt toch minder opgelet, zo betoogt Friedman. Hij is er daarom voorstander van de overheid zo klein mogelijk te houden. Want overheden met veel geld, dat leidt volgens hem per definitie tot inefficiëntie.

Prullenbakken
En dat laatste verklaart misschien waarom zoveel zaken uitbesteed worden in Maastricht. Om in kaart te brengen hoe het prullenbakkenbestand eruit ziet, wordt 50.000 euro aan een bedrijf gegeven. Dan ligt er straks een rapport dat op sommige plekken grotere prullenbakken moeten komen (want daar worden veel pizzadozen aangeboden) en op sommige plekken ook vaker geleegd moet worden. Terwijl de gemeente dagelijks de prullenbakken leegt en toch zou moeten weten wat ze aantreft en waar het niet goed gaat. Had niemand kunnen bedenken om de vuilnisophalers te vragen van elke situatie een paar foto's te nemen met hun mobiele camera?

Businesscase
En dat uitbesteden gaat van klein tot groot. En in elk geval gaat het ook om vaak. Of het gaat om het opstellen van een businesscase voor re-integratiebedrijf Podium24 (35 mensen) voor 260.000 euro waarvoor de stadsadvocaat Paulussen, advocatenkantoor Adelmeyer Hoyng en onderzoeksbureau Berenschot wordt ingehuurd. En dat is dan een onderzoek, waarvoor de gemeente ook zijn eigen beleidsambtenaren en de directeur van de MTB, Annex en Podium24 zelf had kunnen vragen. Of het gaat om een van de vele uitvragen die zo groot zijn, dat het om Europese aanbestedingen gaat.

Proef
En als je je een keer wil laten inspireren, huur je Annemarie van Gaal in voor 4500 euro voor een lezinkje. Het is zoals Friedman zegt: het uitgeven van andersmans geld aan iets anders. Het was een mooie proef geweest: Als je 100 ambtenaren eerst 45 euro in handen had gegeven en dan gevraagd had of ze dat geld wilden houden of het liever zouden willen besteden aan Van Gaal? Wat zou dan de uitkomst zijn geweest?

Opstapelen
Je kunt er analyses over schrijven, maar het is zoals het is. Als de noodzaak niet gevoeld wordt om met andermans geld net zo om te gaan als met je eigen geld, blijven de voorbeelden zich opstapelen. Dan blijft de Rekenkamer werk houden.

Zondag is de nieuwjaarsreceptie. Alles weer sjiek en sjoen. Juist. We dronken een glas...