De fopspeen die participatie heet

Inhoudsopgave

Participeren en inspreken om de besluitvorming te beïnvloeden is - zo goed als - volkomen zinloos. De voorbeelden in Maastricht stapelen zich op. Betrokken burgers die zich melden bij het stadhuis staan aan het eind van de rit vrijwel altijd met lege handen. Inspraak is geen medicijn voor de lokale democratie, het is gif.

OPINIE

De gemeenschap van het Sint Maartenscollege, de buurtbewoners van de Bemelergrubbe zijn deze week dinsdagavond massaal naar de raadszaal gekomen. Ze spreken in en doen fanatiek mee aan de Stadsronde. Beide groepen in de hoop dat het iets oplevert. Het Sint Maartens wil niet naar de Eenhoornsingel, de mensen uit Scharn-Oost willen geen grote vmbo-havo naast hun deur.

Geschud
De bedoeling van de Stadsronde is dat de raad de inzichten die naar boven komen, kan meenemen in zijn besluiten. De les die de onderwijzers en de buurtbewoners zullen leren, is dat de kaarten al lang geschud zijn.

Investering
De verantwoordelijk wethouder heeft een - zoals hij zelf ook benadrukt 'integraal' - plan ingediend waaraan 140 miljoen euro investering vasthangt. Na twintig jaar stilstand krijgen drie scholen complete nieuwbouw, één school uitbreiding en er komen overal nieuwe sportfaciliteiten. De coalitie staat daar vierkant achter. Als dit plan afgeschoten zou worden, betekent dat dat de wethouder beter zijn biezen kan pakken. En dat is zeker niet de bedoeling. En dus gaat het Sint Maartenscollege naar Maastricht-West, naar de Eenhoornsingel. En dus komt de nieuwe vmbo-havo in de Bemelergrubbe.

Participatiepolonaise
Eerder deze week deed een actiegroep uit Vroendaal van zich spreken. In hun chique buurt komt - op de plek van autosloperij en autohandel Remmers een in hun ogen veel te groot en te massaal appartementencomplex. Wie het taalgebruik van de actievoerders volgt, ziet de frustratie toenemen. Richting gemeente, richting projectontwikkelaar Ruijters. Werd eerst nog gesproken over de "participatiepolonaise", in de laatste brief aan de raad werd Ruijters "intimiderend gedrag" verweten. Er werd gesproken over "achterkamertjespolitiek", waaraan de gemeente "medeplichtig" zou zijn. Kortom: het vertrouwen in het participatieproces is er niet meer. Het verzet is overigens niet helemaal zonder resultaat geweest: de plannen zijn licht gewijzigd.

Dr. Bakstraat
Hetzelfde maakten de bewoners aan de Dr. Bakstraat van de Carwash USA achter de Brusselse Poort mee. Op die plek bouwt een corporatie een nieuw complex van zes verdiepingen hoog. Omwonenden kwamen inspreken om te pleiten voor minder dan zes bouwlagen, voor meer zon en minder overlast. Tevergeefs.

Hoteltoren
De uitbreiding van het Kruisherenhotel met het Stuersgebouw en een nieuwe toren in de tuin van het Stuersgebouw. Daar is vanuit verschillende organisaties en omwonenden veel en hardnekkig verzet tegen. Volgens de gemeente en de Oostwegel-groep is wel degelijk goed geluisterd naar alles wat gezegd is tijdens de participatie- en inspraakrondes. De nieuwe hoteltoren is verlaagd naar 21 meter, het gebouw is iets anders getekend om de inkijk in de achtertuinen van de omwonenden te verminderen. Voor de insprekers is dat lang niet genoeg. Die vermoeden niet alleen, maar spreken hardop uit dat in het begin overvraagd is (een toren van 26 meter), om vervolgens wel een toren van 21 meter te kunnen bouwen. Een hoogte waarvoor het bestemmingsplan opzij geschoven moet worden. In de casus Kruisheren is nu al duidelijk dat de omwonenden naar de rechter zullen stappen. Ze zijn getergd.

Calvarieklooster
Het Calvarieklooster? Ook daar was verzet tegen het besluit om 123 mini-appartementen te gaan bouwen, tientallen appartementen meer dan ooit voorzien. Ook hier is volop ingesproken zonder resultaat. En ook hier leidde dat tot een - vergeefse - gang naar de Raad van State.

Garages
Enkele bewoners in Wyckerpoort probeerden historische garages te behouden, nu het hele terrein van Mosa Poselein tegen de vlakte gaat en herontwikkeld wordt. Vergeefs. Ook zij spraken in en gaven alle raadsleden aan het begin van de vergadering een folder met een bloem. Het mocht niet baten. Ook een gang naar wederom de Raad van State leidde recent tot niets.

Burgerberaad
Maastricht heeft het tij al eens proberen te keren met het organiseren van een zogenoemd Burgerberaad. Dat was de eerste keer nog geen succes. Begonnen met honderd uitgelote burgers die opschreven: "Onze adviezen hebben volgens ons daarom meer gewicht dan die van lobby's of individuele en commerciële belangen op lokaal niveau, inspraakgroepen of buurtkaders." Ze verwachten dat de raad tekent bij het kruisje, tenzij dat financieel of juridisch niet mogelijk is. Het cursieve deel geeft de naïviteit aan. Als investeerders met tientallen miljoenen euro's klaar staan, daarover frequent overleggen met verantwoordelijke wethouders, dan gaat het gewoon gebeuren in de stad.

Burgerbegroting
En wat nu weer recent speelt is de burgerbegroting. Burgers kunnen projecten indienen waar ze geld voor willen hebben. Daarvoor is een pot geld van een slordige 750.000 euro beschikbaar gesteld. Het is de kunst om te zorgen dat zoveel mogelijk mensen op jouw project stemmen. Dat is natuurlijk leuk, maar meer ook niet. Het heeft weinig van doen met inspraak op de toekomstige ontwikkeling van de stad, op dat nieuwbouwproject naast je deur of op de vraag waar welke school komt.

Ruimte
Wat speelt in de stad is dat de stad een beperkte ruimte heeft. Woningbouw is hard nodig. Aan de Groene Loper, in Limmel, in het Landbouwbelang. Nieuwe scholen zijn nodig. De rechtbank is op zoek naar een nieuwe locatie. Hoteliers komen altijd met nieuwe hotelplannen. Investeerders in de particuliere zorg melden zich met grote projecten, zoals in de Beyart. En niet te vergeten: waar kunnen we nog een groot complex voor studenten neerzetten, ook al weer belangrijk voor de machtige universiteit in de stad.

Dynamiek
Maastricht is gelukkig een dynamische stad. Het enige nadeel is dat participatie in die dynamiek steeds met de vingers tussen de deur komt te zitten. Participatie wordt gevoeld als een te nemen hindernis. Want elk project moet natuurlijk ook financieel uit kunnen. Dus hoger en kleiner bouwen. De rechtbank moet natuurlijk behouden blijven voor Maastricht. Dus zo'n belang speelt op de achtergrond natuurlijk - en terecht! - ook mee als het gaat over de huisvesting van scholen en de verplaatsing van het Sint Maartenscollege. Dat is hoe de hazen nu eenmaal lopen.

Coalitie
De voorstellen die uiteindelijk uit het stadhuis komen, waarbij nogal eens het bestemmingsplan opzij moet worden geschoven, worden politiek gedekt door de coalitie. Dat is nu eenmaal hoe het werkt in elke gemeente en dus ook in Maastricht. De stad moet vooruit. Dat is een legitiem belang. Het probleem is dat participatie zich daar niet goed mee verstaat. Het is als water en olie: dat mengt niet.

Projectontwikkelaars
De conclusie is dat de inspraak, zoals die nu georganiseerd is (waarbij projectontwikkelaars zelf in de lead zijn), een heilloze weg is. Een recept voor steeds meer teleurgestelde burgers. Scharn-Oost en de gemeenschap van het Sint Maartenscollege kunnen er straks over meepraten.

Rem
De gemeente zou daar eens over moeten nadenken. Hoe kun je de verwachtingen zo managen, dat je aan de achterkant van het proces minder frustratie hebt. Op een ander niveau geldt: hoe kun je de participatie zelf veel serieuzer nemen? Om bij het Sint Maartenscollege te blijven: zeg de insprekers dat de race al lang gelopen is. En op het andere niveau moet de gemeenteraad het lef hebben om op de rem te trappen voor het Sint Maartenscollege, om uit te zoeken of de docenten gelijk hebben. Wat is anders de zin van zo'n Stadsronde? De rest van het hele huisvestingsplan wordt daar niet door gehinderd.